Klepaandoeningen

Ziekte van de hartkleppen

• Klepinsufficiëntie of lekkage: de klep sluit onvolledig, waardoor het bloed onvoldoende wordt doorgepompt en er bij elke hartslag een deel terugstroomt.
• Klepstenose of vernauwing: de klep opent niet meer goed doordat de klepblaadjes vergroeid of verkalkt zijn. Het bloed wordt onvoldoende doorgepompt.

• Slijtage en verkalking van de hartklep
  • Ouderdom is de meest frequente oorzaak van hartkleplijden. De klep verkalkt en wordt stugger. Hierdoor ontstaat lekkage (klepinsufficiëntie) of vernauwing (klepstenose).
• Aangeboren hartklepaandoeningen
  • De klep is in aanleg afwijkend bij de geboorte. Klachten kunnen direct na de geboorte optreden, maar meestal pas veel later. De klepbaden zijn met elkaar vergroeid of ze zijn te groot of te klein. Ze gaan ook sneller verkalken.
• Hartklepaandoeningen na ziekte
  • De functie van de klep kan aangetast zijn na een hartinfarct of bij aantastingen van de hartspier. Door vergroting van het hart raken de klepblaadjes elkaar niet meer goed en ontstaat lekkage.
  • Bacteriële infecties kunnen de hartkleppen ernstig beschadigen wanneer er bacteriën aanwezig zijn in de bloedbaan en zich vasthechten op een hartklep (meestal op een klep die in aanleg al afwijkend was of ziek was door slijtage). Dit noemen we endocarditis.

De aard en de ernst van de hartklepaandoeningen kan opgespoord worden door middel van:

• Echocardiografie
• MRI van het hart
• Hartkatheterisatie

Klepaandoeningen kunnen in bepaalde gevallen behandeld worden met medicatie om de hartspier minder te belasten. Bij een ernstige hartklepaandoening zal echter nagegaan worden of de klep kan hersteld of vervangen worden via een klepoperatie. Dit is een openhartoperatie. In sommige gevallen is het mogelijk om een klep te vervangen via een prik in de slagader van de lies (percutane hartklepimplantatie, zoals TAVI).

Hartfalen

Spierzwakte van de hartspier

Hartfalen is een term die gebruikt wordt om aan te duiden dat het hart verzwakt is en niet meer werkt zoals een gezond hart. Hierdoor wordt er onvoldoende bloed doorheen het lichaam gepompt en krijgen de organen, zoals de nieren en hersenen, minder voedingsstoffen en zuurstof. Dit falen leidt uiteindelijk tot allerlei symptomen.

Hartfalen is een ernstige aandoening is en heeft een weerslag op vele facetten van het leven en de gezondheid. Naargelang de oorzaak zal er vaak een evolutie zijn naar een chronische aandoening en zal men doorheen de tijd meer en meer klachten ervaren. In de meeste gevallen is er geen volledige genezing mogelijk.

Afhankelijk van de oorzaak van het hartfalen bestaan er verschillende behandelingen. Deze hebben als doel de klachten en ongemakken die door het hartfalen veroorzaakt worden zoveel mogelijk te verminderen en onder controle te houden (symptoombehandeling) en de ziekte zo lang mogelijk stabiel te houden.

Bij een verminderde (pomp)functie gaat het lichaam bepaalde compensatiemechanismen in werking stellen waardoor het hart een zekere periode toch zijn functie kan uitoefenen.  Een van de belangrijkste mechanismen zijn zout- en vochtophoping. Hierdoor komt er meer vocht in het bloed en lichaam en kan een gezonde bloeddruk, welke nodig is voor een goede bloeddoorstroming doorheen het lichaam, bereikt worden. Helaas betekent dit mechanisme op langere termijn een nog grotere belasting voor het reeds verzwakte hart, waardoor het uiteindelijk gaat falen en er bijgevolg te veel vocht in uw lichaam (longen, buik, benen, enkels) opgestapeld wordt. Volgende symptomen kunnen wijzen op hartfalen:

• Kortademigheid (bij inspanning en later ook in rust)
• Verminderde inspanningstolerantie
• Vermoeidheid
• Gewichtstoename met zwelling van de onderste ledematen
• Kortademigheid die verbetert bij het rechtop zitten
• Aanvalsgewijze nachtelijke kortademigheid
• Nachtelijke hoest
• Piepende ademhaling
• Verminderde eetlust

Er bestaan verschillende aandoeningen die hartfalen kunnen veroorzaken, zoals:

• Vernauwing van de kransslagaders  door roken, hoge cholesterol en diabetes (vaak met hartinfarct tot gevolg)
• Hoge bloeddruk (arteriële hypertensie)
• Beschadigde hartkleppen (door ziekte, slijtage op hogere leeftijd of aangeboren..)
• Hartritmestoornissen (een hart dat lange tijd te snel, te traag of onregelmatig klopt -voorkamerfibrillatie- kan uiteindelijk aanleiding geven tot hartfalen).
• Cardiomyopathie (betekent letterlijk hart-spier-ziekte). Hier hebben de hartspiercellen een abnormale structuur en functie. Dit is vaak erfelijk.
• Toxische stoffen (alcoholmisbruik, roken, chemotherapie, druggebruik,…)
• Hartspierinfecties (myocarditis) door virussen en bacteriën.
• Idiopathisch (geen gekende oorzaak)

Er bestaan verschillende soorten hartfalen:

• Hartfalen waarbij de hartspier minder krachtig pompt (gedaalde ejectiefractie). Bij deze vorm van hartfalen is het hart vergroot, dunner en zwakker dan normaal. Het hart vult zich goed met bloed maar pompt minder goed.
• Hartfalen door een stijve hartspier (bewaarde ejectiefractie). Bij deze vorm van hartfalen is de hartspier dikker en stijver dan normaal. Het hart knijpt wel goed maar kan zich niet ontspannen. Het vult zich dus minder goed met bloed.

Hartfalen wordt vermoed op basis van bepaalde symptomen en vaststellingen tijdens het klinisch onderzoek. Verdere uitwerking gebeurt via het maken van een longfoto en het uitvoeren van bepaalde bloedtesten (BNP en NT pro-BNP). Er zal steeds ook een hartfilmpje uitgevoerd worden (elektrocardiogram). Hierbij zien we of er afwijkingen zijn aan het hartritme of tekenen van een doorgemaakt hartinfarct. Een afwijking op het hartfilmpje kan aanwijzingen geven dat je hartfalen hebt.

Als bovenstaande onderzoeken wijzen in de richting van hartfalen, dan zal er aanvullend een echografie gebeuren van het hart (echocardiografie). Een echo geeft informatie over de werking van de hartspier waarbij we kijken naar de pompfunctie van het hart (uitgedrukt in ejectiefractie) en de werking van de kleppen. Het geeft ons ook een idee omtrent de vullingsdrukken in het hart. Meestal kan de diagnose van hartfalen hiermee bevestigd worden.

Voor het opsporen van de onderliggende oorzaak van hartfalen is een bloedanalyse belangrijk. Er wordt vaak ook een coronarografie uitgevoerd om onderliggende kransslagaderziekte op te sporen en eventueel ook een MRI van het hart die ons een goed beeld geeft van de hartspier zelf.

De behandeling bij hartfalen bestaat uit medicatie en adviezen voor levensstijl wijziging. Soms kan ook de oorzaak weggenomen worden (klepoperatie, bypass, stent…) of is een speciale behandeling mogelijk. Voor een optimale behandeling is een goede samenwerking tussen uw huisarts, cardioloog, hartfalenverpleegkundige en uzelf aangewezen.

Medicatie bij hartfalen

• Medicatie wordt steeds opgestart bij hartfalen om de pompfunctie van het hart te verbeteren. Meestal gaat het om een combinatie van meerdere soorten medicatie. Welke therapie je krijgt hangt onder andere af van de knijpkracht (ejectiefractie) van het hart, of je al dan niet vocht ophoudt en of je al dan niet een onderliggende ziekte hebt.
• Elk medicijn heeft echter ook nevenwerkingen. Meld deze aan uw arts of hartfalenverpleegkundige om hiervoor een oplossing te vinden.

Levensstijl wijzigingen

• Vocht- en zoutbeperking. Eet zoutarm. Je zal advies krijgen over hoeveel vocht je mag innemen. Houd je hier goed aan want overmatige vochtopstapeling betekent een grotere belasting voor het hart.
• Leef gezond, rook niet, beweeg voldoende en voorkom overgewicht. Hierdoor vergroot de kans op succes van de behandeling.
• Volg je gewicht goed op en meld plotse gewichtsveranderingen aan je arts.

Specifieke behandelingen

• Biventriculaire pacemaker. Bij sommige mensen met hartfalen trekken de hartkamers niet meer gelijktijdig samen. Dergelijke pacemaker laat beide hartkamers opnieuw tegelijk samentrekken. We spreken van cardiale resynchronisatietherapie.
• AICD of implanteerbare defibrillator. Sommige patiënten met hartfalen lopen een verhoogd risico op een gevaarlijke ritmestoornis of hartstilstand. Zij krijgen dit toestel geïmplanteerd. Het grijpt in bij gevaarlijke ritmestoornissen en voorkomt een hartstilstand.
• Steunhart en harttransplantatie. Een steunhart is een mechanische pomp die het hart ondersteunt als overbrugging naar een harttransplantatie. Het zuigt bloed uit te hartkamer en pompt het verder het lichaam in. Het wordt meestal in de buikholte geplaatst en werkt op batterijen. De voorwaarden voor harttransplantatie zijn zeer streng. Er zijn jaarlijks weinig donorharten beschikbaar, waardoor er een wachtlijst is.

Symptomen
Oorzaak
Vormen
Onderzoeken
Behandelingen
Meer informatie
Brochures

Acuut hartinfarct

Verstopping van de kransslagader

De hartspier wordt van zuurstof voorzien door drie kransslagaders of coronaire arteriën, die op de hartspier lopen. Bij een hartinfarct (of hartaanval, acuut coronair syndroom) ontstaat plots een verstopping in een kransslagader, waardoor de hartspier in zuurstofnood komt en een deel van de hartspier stopt met samentrekken. Bij het optreden van een hartinfarct of acuut coronair syndroom is een urgente medische interventie noodzakelijk, om te vermijden dat er blijvende schade aan de hartspier (hartfalen) of een hartstilstand optreedt.

De belangrijkste symptomen van een hartaanval zijn een plots optredende drukkende of toesnoerende pijn op de borst (‘alsof er een gewicht op de borstkas ligt’). De pijn kan uitstralen naar de schouders, armen, hals, kaak of rug. De pijn kan op- en afgaand zijn. Vaak zijn er geassocieerde symptomen zoals kortademigheid, misselijkheid, koud zweten of algemeen onwel zijn.

Indien u de symptomen van een hartaanval langer dan 5 minuten ervaart in rust, contacteer dan dringend uw huisarts of de medische hulpdiensten via het nummer 112.

Een hartaanval ontstaat wanneer een kransslagader of coronaire arterie plots volledig of bijna volledig afgesloten geraakt. Dit is meestal het gevolg van een reeds bestaande vernauwing in de kransslagader (kransslagaderverkalking of atherosclerose) die plots openscheurt en een bloedklonter vormt in het bloedvat. Hierdoor wordt de kransslagader plots afgesloten.

De belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van kransslagaderverkalking of atherosclerose zijn:

• Roken
• Hoge bloeddruk
• Hoog cholesterol
• Overgewicht
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Te weinig lichaamsbeweging
• Stress
• Erfelijkheid

Hoe meer risicofactoren een patiënt heeft en hoe langer deze aanwezig zijn, hoe groter de kans op het ontwikkelen van een vernauwde kransslagader en angina pectoris.

Een hartinfarct wordt vastgesteld door het nemen van een elektrocardiogram (ECG) op de spoedopname. Daarnaast zal een bloedafname gebeuren om harttesten (enzymen) te bepalen, aan de hand waarvan een inschatting kan worden gemaakt van de ernst en uitgebreidheid van het hartinfarct.

Hoe sneller de behandeling kan worden gestart, hoe groter de kans dat de schade aan de hartspier beperkt blijft.

Medicatie

Op de spoedopname zal bloedverdunnende medicatie worden toegediend om de klonter te beginnen oplossen. Daarnaast wordt ook gestart met medicatie voor cholesterol, bloeddruk of ondersteuning van de hartspier. Bij uitgesproken pijnklachten wordt pijnstillende medicatie toegediend.

Hartkatheterisatie met stentplaatsing

Om de verstopte kransslagader zo snel mogelijk te openen, wordt een hartkatherisatie of coronarografie uitgevoerd. Hierbij wordt in de operatiezaal via de arm of de lies doorheen de bloedvaten een buisje opgeschoven tot in de kransslagaders, waarna video- opnames worden gemaakt om de verstopping te lokaliseren in de kransslagader.

Als het nodig blijkt, wordt aansluitend een stentplaatsing of percutane coronaire interventie (PCI) verricht. Hierbij wordt de verstopping of vernauwing met een kleine ballon open geblazen, waarna een metalen stent wordt achtergelaten, zodat de bloedstroom en zuurstoftoevoer in de kransslagader worden hersteld en het hart opnieuw normaal gaat samentrekken.

Hartoperatie

Bij sommige patiënten met een hartaanval is het niet mogelijk om een stent te plaatsen. In dit geval moet er soms geopteerd voor een open hartoperatie met plaatsen van overbruggingen.

Hartrevalidatie

Bij ontslag uit het ziekenhuis zal ambulante hartrevalidatie aan de patiënt worden voorgesteld. Dit is een medisch begeleid oefenprogramma om de hartspier en het lichaam opnieuw te versterken na het doormaken van een hartinfarct. Daarnaast wordt er tijdens de hartrevalidatie aandacht besteed aan medicatie, wijzigingen in de levensstijl en preventie van een nieuw hartinfarct in de toekomst.

Angina pectoris

Vernauwing van de kransslagader

De hartspier wordt van zuurstof voorzien door drie kransslagaders of coronaire arteriën, die op de hartspier lopen. Angina pectoris ontstaat als er een vernauwing optreedt van een kransslagader, waardoor de bloedstroom en zuurstoftoevoer naar de hartspier in het gedrang komen. Dit geeft aanleiding tot typische symptomen van krampachtige pijn in de hartstreek tijdens inspanning. Tijdige diagnose en behandeling is noodzakelijk, want onbehandeld kunnen vernauwingen van de kransslagaders evolueren naar een hartinfarct of hartfalen.

De typische symptomen van ‘stabiele angina pectoris’ zijn een drukkende, benauwende of toesnoerende pijn op de borst (‘alsof er een gewicht op de borstkas ligt’). De pijn komt op bij inspanningen, en verdwijnt enkele minuten na het staken van de inspanning. De pijn kan uitstralen naar de schouders, armen, hals, kaak of rug. Soms zijn er andere symptomen zoals kortademigheid, misselijkheid of algemeen onwel zijn. De pijnklachten kunnen ook opkomen bij emotie of bij de overgang van een warme naar koude omgeving. Belangrijk om te vermelden is dat veel patiënten niet alle typische symptomen ervaren, en atypische klachten ook kunnen wijzen op kransslagaderlijden.

Men spreekt van ‘instabiele angor pectoris’ als deze klachten opkomen in rust of bij minimale inspanning, of langer dan enkele minuten blijven aanhouden. Deze situatie is de voorloper van een acuut hartinfarct en dient dringend onderzocht en behandeld te worden. Indien u bovenstaande symptomen langer dan 5 minuten ervaart in rust, of wanneer deze blijven bestaan na inspanning, contacteer dan dringend uw huisarts of de medische hulpdiensten via het nummer 112.

Angina pectoris ontstaat wanneer er een ernstige vernauwing optreedt in een kransslagader of coronaire arterie. Een vernauwing in een kransslagader, of atherosclerose, ontstaat als gevolg van vetafzetting en plaquevorming tegen de wand van het bloedvat. Dit is een langzaam evoluerend proces, dat meestal reeds langere tijd aan de gang is, alvorens de patiënt symptomen ervaart.

De belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van kransslagaderverkalking of atherosclerose zijn:

• Roken
• Hoge bloeddruk
• Hoog cholesterol
• Overgewicht
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Te weinig lichaamsbeweging
• Stress
• Erfelijkheid

Hoe meer risicofactoren een patiënt heeft en hoe langer deze aanwezig zijn, hoe groter de kans op het ontwikkelen van een vernauwde kransslagader en angina pectoris.

Bij patiënten met pijnklachten op de borstkas zullen aanvullende onderzoeken noodzakelijk zijn.

Meestal wordt gestart met een elektrocardiogram, echocardiografie, en fietstest voor verdere evaluatie van de functie van het hart, en de reactie van het hart op inspanning.

Op basis van de eerste bevindingen kunnen aanvullende onderzoek worden gepland, zoals een CT- scan van het hart, isotopenonderzoek, stress echocardiografie of hartkatheterisatie. Ten slotte wordt soms een bloedname verricht om specifieke harttesten (enzymes) te bepalen, die kunnen wijzen op beschadiging van de hartspier.

Levensstijlmaatregelen

Aangezien vernauwde kransslagaders veelal het gevolg zijn van een ongezonde levensstijl, richt preventie en de behandeling zich onder meer op de aanpak van deze risicofactoren:

• Rookstop
• Vermageren bij overgewicht
• Opdrijven van de fysieke activiteit

Medicatie

Wanneer de diagnose van angina pectoris wordt gesteld, zal medicatie gestart worden. Het gaat om verschillende types medicatie:

• Bloedverdunners om progressie van de vernauwing af te remmen
• Cholesterolmedicatie om progressie van de vernauwing af te remmen
• Vaatverwijdende medicatie om de pijnklachten onder controle te brengen
• Medicatie voor hoge bloeddruk of hoog suiker, zo dit noodzakelijk is

Hartkatheterisatie met stentplaatsing

Bij vermoeden of bevestiging van een ernstige vernauwing in de kransslagaders, zal een medicamenteuze behandeling aangevuld worden met een hartkatheterisatie. Hiervoor wordt de patiënt kortdurend opgenomen in het ziekenhuis. In de operatiezaal wordt via de arm of de lies doorheen de bloedvaten een buisje opgeschoven tot in de kransslagaders, waarvan video-opnames worden gemaakt om de vernauwing te lokaliseren. Als het nodig blijkt, wordt aansluitend een stentplaatsing of percutane coronaire interventie (PCI) uitgevoerd. Hierbij wordt de vernauwing met een kleine ballon opengeblazen, waarna een metalen stent wordt achtergelaten, zodat de bloedstroom en zuurstoftoevoer in de kransslagader worden hersteld en de pijnklachten verdwijnen.

Hartoperatie

Bij sommige patiënten met vernauwde kransslagaders is het niet mogelijk om een stent te plaatsen. In dit geval moet er soms geopteerd worden voor een open hartoperatie met plaatsen van overbruggingen.

Hartrevalidatie

Bij ontslag uit het ziekenhuis na een stentplaatsing zal ambulante hartrevalidatie aan de patiënt worden voorgesteld. Dit is een medisch begeleid oefenprogramma om de hartspier en het lichaam opnieuw te versterken na het doormaken van een hartinfarct. Daarnaast wordt er tijdens de hartrevalidatie aandacht besteed aan medicatie, wijzigingen in de levensstijl en preventie van nieuwe vernauwingen in de toekomst.